Ադրբեջան

Ադրբեջանական երեկվա սադրանքից հետո, երկու թեզ է շրջանառվում: Երկուսն էլ՝ խորքային առումով սխալ են:
Առաջին. Արշավ է սկսվել խաղաղության դեմ՝ այն հիմնավորմամբ, թե Ադրբեջանի հետ խաղաղ գոյակցել հնարավոր չէ:
Միանգամից նկատեմ, որ այս թեզի սնուցման հիմնական աղբյուրն իսկապես Ալիևի ագրեսիվ քաղաքականությունն է: Մյուս կողմից, մեր արմատականները չեն պատասխանում մի քանի ոչ «էական» հարցերի՝ արդյո՞ք կարգավորման գործընթացից հրաժարումն ավելի ագրեսիվ չի դարձնի Բաքվին, Հայաստանն ունի՞ պատերազմով հարցեր լուծելու հնարավորություն, երբ իրական գեթ մեկ դաշնակից չունենք ու ահռելի դիսբալանս գոյություն ունի մեր և Ադրբեջանի միջև ու վերջապես՝ արդյո՞ք համոզված ենք, որ այն, ինչ այսօր անում է Փաշինյանը՝ կապ ունի խաղաղության օրակարգի հետ:
Այս հարցերի պատասխանները չկան ու ակնհսյտորեն՝ բանակցային լուծումն այլընտրանք չունի:
Երկրորդ. Մյուս մոլորությունն այն է, որ խաղաղության պետք է ձգտել ամեն գնով, նույնիսկ՝ Արցախի ժողովրդի անվտանգության հաշվին:
Այստեղ էլ պատասխան չի տրվում մի ոչ «էական» հարցի՝ ո՞րն է երաշխիքը, որ Արցախը «փուռը տալով»՝ փրկելու ենք Հայաստանը:
Երեկվա սադրանքը ապացուցեց Փաշինյանի(կամ նրան պարտադրված) մարտավարության սնանկությունը, երբ բոլորիս համոզվում էր, թե արդյունավետ է հայ-ադրբեջանական հակամարտության և ԼՂ խնդրի տարանջատումը: Երեկ տեսանք, թե ինչպիսի «միջազգային երաշխիքներ» են գործում Ստեփանակերտի ու Բաքվի «դիալոգում»: ԼՂ խնդիրը պետք է հայ- ադրբեջանական պայմանագրի մաս լինի՝ Արցախի ժողովրդի համար ապահովելով սուբեկտության և անվտանգության որոշակի երաշխիքներ, որոնց համար հանձնառու կլինի ինչպես պայմանագրի երաշխավոր երկիրը(երկրները), այնպես էլ Հայաստանը՝ որպես պայմանագրի կողմ:

Սուրեն Սուրենյանց

Արարատ Միրզոյանի երեկվա այցն Անկարա իսկապես կարևոր է:
Բազմիցս ասել եմ՝ առանց հայ- թուրքական հարաբերությունների կարգավորման հնարավոր չէ խոսել Հայաստանի իրական անկախության, սուբեկտության մասին ու նաև՝ Հայաստանի անկախության հիմնական երաշխիքը հենց Ադրբեջանի ու Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կարգավորումն է:
Սա գրեթե աքսիոմատիկ ճշմարտություն է:
Մյուս կողմից, Միրզոյան- Չավուշօղլու հանդիպմանը հաջորդած հայտարարություններին պետք է սթափ արձագանքել՝ առանց ավելորդ լավատեսության և էմոցիաների:
Երևանն ու Անկարան համաձայնել են սահմանի ամբողջական բացմանն ընդառաջ հոգալ ենթակառուցվածքների մասին:
Լավ է, հրաշալի է, սակայն այս պայմանավորվածությունը չի ենթադրում, որ արդեն իսկ գոյություն ունի Հայաստանի և Թուրքիայի միջև դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման կամ սահմանը բացելու քաղաքական որոշում:
«Մարդասիրական այս քայլը կաջակցի նաև Ադրբեջանի, Թուրքիայի ու Հայաստանի հարաբերությունների կարգավորման գործընթացին։ Ցանկացած առաջընթաց, որ մենք կարձանագրենք այստեղ, կօգնի մեր երկու երկրներին։ Մենք տեղեկություններ ենք ստանում Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև բոլոր քննարկումների, բանակցությունների մասին։ Եթե երեք երկրները անկեղծ քայլեր ձեռնարկեն, կկարողանանք վերականգնել տևական խաղաղությունը Հարավային Կովկասում», – հայտարարել է Չավուշօղլուն՝ ակնարկելով հայ-թուրքական, հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացների փոխկապակցվածությունը:
Եվ սա բնական է, եթե նույնիսկ Երևանում և Անկարայում օրական հազար անգամ խոսեն նախապայմանների բացակայության մասին:
Ի դեպ, ժամանակին «ֆուտբոլային դիվանագիտությունը» տապալվեց, որովհետև հայ-թուրքական դիալոգը չամրապնդվեց հայ- ադրբեջանական գործընթացի առաջընթացի բաղադրիչով:
Սա կարևոր է հասկանալ. Հայաստանի այս իշխանությունն էլ կձախողի հայ- թուրքական դիալոգը, եթե դրանում առաջընթաց ակնկալի՝ ձգձգելով հայ- ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը:

Հայաստանի իշխանության «հետևողականությունն» ապշեցուցիչ է: Դեկտեմբերին պաշտոնական Երևանը մոսկովյան հանդիպմանը չմասնակցեց «Լաչինի միջանցքի փակ լինելու» պատճառաբանությամբ, հիմա հայտարարոմ է, որ «նման նախապայման չունի հայկական կողմը»։
«Ռուսական կողմը նախապատրաստում է նման հանդիպում, ռուսական կողմն է այդ մասին հայտնել, իսկ Հայաստանը կմասնակցի, թե ոչ, տվյալ պահի իրավիճակից է կախված», – ասել է խորհրդարանի Արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի նախագահ Սարգիս Խանդանյանն՝ ի պատասխան հարցին, թե կա արդյո՞ք Հայաստանի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի արտգործնախարարների հանդիպման հնարավորություն մոտ ժամանակահատվածում։
Հարցին, թե արդյոք Լաչինի միջանցքը փակ լինելը չի՞ խոչընդոտի այդ հանդիպմանը, արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի նախագահն ասել է, որ «նման նախապայման չունի հայկական կողմը»։
Դեկտեմբերին ծրագրված եռակողմ հանդիպումը, մինչդեռ, հայկական կողմը չեղարկել էր հենց Լաչինի միջանցքի փակ լինելու պատճառաբանությամբ։
Ահա, այսպես՝ նորընտիր մի պաշտոնյայի շուրթերով, Փաշինյանի թիմը փաստացի խոստովանում է, որ Լաչինի միջանցքն ընդամենը պատրվակ է եղել ու դեկտեմբերին բանակցություններին չմասնակցելու, թերևս, այլ պատրվակ է եղել: Հակառակ պարագայում՝ Խանդանյանը չէր պնդի, որ «նման նախապայման չունի հայկական կողմը» ու սա այն դեպքում, երբ Լաչինի միջանցքը շարունակում է փակ մնալ:
Սակայն այս պարագայում էլ՝ մեկ այլ հարց է բաց մնում:
Եթե Լաչինի միջանցքի հարցը նախապայման չէ, ապա ի՞նչ «իրավիճակից է կախված» հայկական կողմի՝ մոսկովյան առաջիկա հնարավոր հանդիպմանը մասնակցել- չմասնակցելու հարցը:
Կարո՞ղ են Նիկոլ Փաշինյանը կամ նրա թիմի որևէ այլ անդամ բացատրել, թե ինչո՞ւ է հայկական կողմը խուսափում բանակցություններից:

Սուրեն Սուրենյանց