Արմեն Սարգսյան

Հայաստանի քաղաքական իշխանության և նախագահ Արմեն Սարգսյանի հակադրության մասին մի քանի օր առաջ գրել էինք։ Նախագահը սկզբունքորեն չի ստորագրում ԱԺ կողմից ընդունված առանցքային օրենքները, նաև վարչապետի որոշ նշանակումներ։

Արմեն Սարգսյանը չստորագրեց նաև ԸՕ փոփոխությունների վերաբերյալ օրենքը, իհարկե՝ կոնկրետ դեպքում նրա այս քայլը իրավական հետևանքներ չի առաջացնի, որովհետև Արմեն Սարգսյանը ՍԴ չի դիմել, իսկ դա նշանակում է, որ օրենսդրական նոր կարգավորումներն ուժի մեջ կմտնեն ԱԺ նախագահի ստորագրությամբ ու ռեյտինգային ընտրակարգը կվերացվի։

Այնուամենայնիվ, փորձենք հասկանալ այն մոտիվները, որոնք նախագահին ստիպեցին հետ կանգնել ԸՕ փոփոխությունները վավերացնելուց, որովհետև դրանք քաղաքական հետևանքներ հարուցում են։

«․․․Օրենքի վերաբերյալ Հանրապետության նախագահն ունի հետևյալ սկզբունքային դիտարկումները՝
Օրենքն ընդունվել է Ազգային ժողովի միայն քաղաքական մեծամասնության քվեարկության արդյունքում:

Հանրապետության նախագահը բազմիցս նշել է, որ ճգնաժամը հաղթահարելուն ուղղված արտահերթ ընտրությունները կազմակերպելուն պետք է նախորդի Սահմանադրության, ինչպես նաև Ընտրական օրենսգրքի համապարփակ փոփոխությունների գործընթացը, որը պահանջում է ողջամիտ ժամկետ և, ժողովրդավարության սկզբունքներին համաձայն, պետք է իրականացվի լայն հանրային, հասարակական, քաղաքական քննարկումների արդյունքում ձևավորված կարծիքները լսելով և հաշվի առնելով: Ընտրակարգին առնչվող կարգավորումները պետք է միտված լինեն ընտրողների շահերը լավագույնս ներկայացնելու տրամաբանությամբ Ազգային ժողով ձևավորելուն»,- ասված է նախագահի աշխատակազմի տարածած հաղորդագրության տեքստում։

Արմեն Սարգսյանն, ըստ էության, կասկածի տակ է դնում ընտրական ռեֆորմի քաղաքական լեգիտիմությունը՝ մատնանշելով դրա շուրջ խորհրդարանական կոնսենսուսի բացակայությունը։ Նախագահի ինստիտուտի մակարդակով նման նախադեպային արձանագրումը հետագայում կարող է արտահերթ ընտրությունների լեգիտիմության առումով կասկածներ ծնել, մանավանդ, որ քաղաքական այսօրվա բևեռացման պայմաններում դժվար է կանխատեսել, որ հունիսի 20-ի արդյունքների վերաբերյալ լինելու է կոնսենսուս։

Սակայն ավելի հետաքրքիր է այն հանգամանքը, որ նախագահը քաղաքական ճգնաժամի հաղթահարումը հնարավոր է համարում այլ «Ճանապարհային քարտեզով»՝ պնդելով առաջին հերթին սահմանադրական ռեֆորմի անհրաժեշտությունը։

Զուտ կիրառական առումով՝ ԸՕ փոփոխությունները մտնելու են ուժի մեջ, ու Արմեն Սարգսյանն այս առումով, ըստ էության, չի առարկել ռեյտինգային ընտրակարգի վերացմանը։

Արմեն Սարգսյանի ուղերձն այլ տեղում է․ նա ակնարկում է, որ հունիսի 20-ի ընտրություններով քաղաքական ճգնաժամը չի հանգուցալուծվելու։

Հիմա գնդակը իշխանության դաշտում է, որը պետք է ապացուցի, թե կարող է անցկացնել որակյալ ընտրություններ։ Հակառակ պարագայում՝ հունիսի 20-ը դառնալու է ոչ թե ճգնաժամի ավարտ, այլ դրա գեներացիայի նոր հանգրվան։

Վերջին շրջանում նախագահ Արմեն Սարգսյանը հրապարակավ հակադրվում է իշխանության որոշ նախաձեռնությունների։ Օրինակ, այսօր նա չի ստորագրել «ՀՀ դատական օրենսգրքի» փոփոխությունները՝ նախագիծն ուղակելով ՍԴ։
Արմեն Սարգսյանը դեռ չի ստորագրել նաև ԸՕ փոփոխությունները, որոնցով, մասնավորապես, վերացվում է ռեյտինգային ընտրահամակարգը։ Ավելին, նախագահը, կարծես թե, այնքան էլ հակված չէ ընտրական գործընթացի այն ժամանակացույցին, որը ձևավորվել է վարչապետի ու խորհրդարանական ուժերի կոնսենսուսի արդյունքում։
Օրերս տված հարցազրույցում Սարգսյանը, մասնավորապես, ասել է․ «Ցանկացած քաղաքական գործընթաց ունի իր տրամաբանությունը: Տվյալ դեպքում տրամաբանական է այն հերթականությունը, որի դեպքում նախ անցկացվում են համակարգային բարեփոխումներ, ինչի համար անհրաժեշտ են զգալի, որակական-քանակական ռեսուրսներ: Միայն այդ բարեփոխումների, այդ թվում և՝ Սահմանադրության փոփոխության արդյունքում է հնարավոր անցկացնել ընտրություններ, որոնք բովանդակային բնույթ կունենան: Հակառակ դեպքում ունենում ենք մի իրավիճակ, երբ ընտրություններ են անցկացվում հանուն ընտրությունների: Ես այստեղ չեմ տեսնում գործիքակազմ՝ երկիրը դուրս բերելու քաղաքական, տնտեսական, սոցիալական և, ամենակարևորը, բարոյահոգեբանական ճգնաժամից: Մինչդեռ հենց դա է մեր խնդիրը՝ նորովի «գործարկել» պետությունն ու ժողովրդին: Եվ մեր բոլոր գործողությունները, իմ կարծիքով, պետք է ուղղված լինեն դրան»։
Եթե նախագահը կարծում է, թե հունիսի 20-ի արտահերթ ընտրությունները չեն կարող բերել ճգնաժամի հաղթահարմանը, ապա տրամաբանական է ենթադրել, որ նա քայլեր պետք է ձեռնարկի իր նշած ճանապարհային քարտեզով ճգնաժամը հաղթահարելու համար։
Օրինակ, նա կարող է քաղաքական կոնսուլտացիաներ նախաձեռնել վարչապետի, ԱԺ խմբակցությունների ու արտախորհրդարանական ուժերի հետ՝ առաջարկելով իր օրակարգը, որի իմաստն այն է, որ արտահերթ ընտրություններ պետք է անցկացվեն սահմանադրական ռեֆորմից հետո։
Իհարկե, նման հնարավորությունը տեսական է, որովհետև նախագահը չունի սահմանադրական այնպիսի լիազորություններ և քաղաքական հեղինակություն, որպեսզի կարողանա ազդել քաղաքական հիմնական դերակատարների վարքագծի վրա, մանավանդ, որ ընտրությունների օրվա մասին հայտարարել է Նիկոլ Փաշինյանը, իսկ ԲՀԿ-ն և ԼՀԿ-ն հայտարարել են, թե կողմ են սեղմ ժամկետում ընտրությունների անցկացմանը։
Արմեն Սարգսյանը կարող է, իհարկե, չստորագրել ԸՕ փոփոխությունները, սակայն դժվար է այս հարցով ՍԴ դիմելը, որովհետև ընտրակարգի փոփոխությունը որևէ կերպ չի կարող հակասել Սահմանադրությանը կամ լեգալության հետ կապված խնդիրներ առաջացնել։ Եթե, Սարգսյանն, այնուամենայնիվ, գնա նման քայլի, ապա դարձյալ դժվար է կանխատեսել ընտրությունների օրվա հետաձգում։ Ավելի շուտ՝ ընտրությունները կանցկացվեն հին ընտրակարգով, այսինքն՝ ռեյտինգայինով, ինչն ավելի խոցելի կդարձնի դրանց օրինականությունը։
Ըստ այդմ, ենթադրում ենք, որ Արմեն Սարգսյանն ընդամենը հնչեցրել է իր անձնական կարծիքը, սակայն հազիվ թե գործուն փորձեր անի՝ ընտրությունների ժամկետը հետաձգելու ուղղությամբ, եթե նույնիսկ նրա առաջ քաշած օրակարգը ռացիոնալություն ունի ու ավելի տրամաբանական է ճգնաժամի հաղթահարման համատեքստում։

Բոլորը շունչները պահած սպասում էին Արմեն Սարգսյանի որոշմանը, ով կամ պետք է բավարարեր Նիկոլ Փաշինյանի միջնորդությունն ու պաշտոնից ազատեր ԳՇ պետ Օնիկ Գասպարյանին, կամ էլ՝ հետ վերադարձներ առաջարկությունը։
«Հայրենիքի փրկության շարժման» հանրահավաքն ընդմիջվել էր, որովհետև տեղեկատվություն ունեին, որ Արմեն Սարգսյանը որոշումը կայացնելու է մինչև ժամը 18-ը։
Այդպես էլ եղավ․ ժամը 18-ին Արմեն Սարգսյանը չի ստորագրել Օնիկ Գասպարյանի ազատման հրամանը, այն հետ է ուղարկվել կառավարություն։
Սրանից խնդրի էությունը չի փոխվում, ճակատագրական այս սպասումը հուշում էր, թե ինչպիսի սնանկ վիճակում է գտնվում մեր քաղաքական համակարգը։
Նիկոլ Փաշինյանը մտավախություններ ունի, որ եթե Օնիկ Գասպարյանի պաշտոնանկությունը տեղի չունենա, ապա ինքն օրերի ընթացքում կարող է կորցնել իր վերահսկողությունը նաև ուժային մյուս կառույցների հանդեպ, փաստորեն, կորցնելով իշխանությունը։ Այլ խոսքով, Փաշինյանը հույսը դրել է ոչ թե քաղաքական լուծումների, այլ՝ ուժայինների վրա։
Հարթակային ընդդիմությունը կորցրել է հեղափոխության ճանապարհով իշխանության գալու բոլոր հնարավորությունները և դարձյալ հույսը դրել է բանակի կամ ուժայինների խռովության վրա՝ ակնկալելով բաղձալի նպատակին հասնել «պուտչի» միջոցով։ Պատահական չէ, որ քիչ առաջ Վազգեն Մանուկյանը հարթակից կոչեց մյուս ուժայիններին՝ միանալ ԶՈւ ԳՇ-ին։
Նիկոլ Փաշինյանն ու նրա իշխանությունը պետք է հեռանան, սակայն դա կարող է տեղի ունենալ միայն արտահերթ ընտրությունների ճանապարհով։ Ռազմական հեղաշրջման, բանակի ապստամբության թեզեր առաջ քաշողները որևէ կապ չունեն իրական ընդդիմության հետ ու սպասարկում են բացառապես օտար մայրաքաղաքում մշակված սցենարներ։