բանավեճ

Այսօր ԱԺ արտահերթ ընտրությունների քարոզարշավի վերջին օրն է։ Գլխավոր իրադարձությունը, թերևս, երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի «Հայաստան» դաշինքի եզրափակիչ հանրահավաքն է Հանրապետության հրապարակում։

Մինչ այդ արձանագրենք, որ երեկ Հանրային հեռուստաընկերությունն ավարտեց երկփուլանի քաղաքական բանավեճերը։ Երեկվա քննարկումը, որին մասնակցում էր նաև գործող վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն, անշուշտ, շատ ավելի բովանդակային էր, քան նախորդ օրվանը, սակայն ընտրական այս գործընթացում բանավեճային ինստիտուտը, մեծ հաշվով, տապալվեց։

Դատեք ինքներդ։

Երկու օրերի ընթացքում բանավեճերին ընտրական գործընթացի 25 մասնակիցներից միայն 11-ը մասնակցեցին։ Հարցը միայն քանակական բաղադրիչին չի վերաբերում։ Բանն այն է, որ 11 մասնակիցներից միայն մեկը՝ Նիկոլ Փաշինյանի «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցությունն է դասվում ընտրությունների ֆավորիտներ շարքին, բանավեճերին մասնակից ևս երկու ուժ՝ Արամ Սարգսյանի «Հանրապետություն» և Էդմոն Մարուքյանի «Լուսավոր Հայաստան» կուսակցությունը ֆավորիտներ չեն, սակայն պահպանում են անցողիկ շեմը հաղթահարելու որոշակի հնարավորություններ։

Ընտրական գործընթացի մյուս ֆավորիտները՝ Ռոբերտ Քոչարյանի «Հայաստան» դաշինքը, Գագիկ Ծառուկյանի ԲՀԿ-ն, Սերժ Սարգսյան-Արթուր Վանեցյան տանդեմի «Պատիվ ունեմ» դաշինքը ու անցողիկության շեմը հաղթահարելու հնարավորություն ունեցող Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ՀԱԿ-ը Հ1-ի բանավեճերը բոյկոտեցին, հիմնականում՝ Փաշինյանի անձով պայմանավորված։

Դժվար է ասել՝ ինչքանով է մոտիվացված այս մարտավարությունը, մանավանդ, օրինակ, արմատական ընդդիմության համարում ունեցող նախկին վարչապետ Հրանտ Բագրատյանը երեկ մասնակցում էր հեռուստաբանավեճին ու անկաշկանդ քննադատում էր Փաշինյանին։

Սակայն ավելի կարևոր է փաստի արձանագրումը․ ընտրական այս գործընթացում ծրագրային, քաղաքական բանավեճ տեղի չունեցավ։ Ընդ որում, տեղի չունեցավ ոչ միայն Հանրայինի եթերում, այլ նաև ողջ քարոզչության ընթացքում։

Քաղաքական հիմնական դերակատարները զբաղված էին միմյանց վարկաբեկելով, կոշտ հռետորաբանությամբ ու էսկալացիան մեծ հավանականությամբ փոխադրվելու է տեղամասեր, հետո գուցե՝ փողոցներ ու հրապարակներ։ Այնպիսի տպավորություն է, որ հունիսի 20-ին գործընթացը ոչ թե ավարտվելու է, այլ նոր միայն մեկնարկելու է։

Դեռևս ընտրական գործընթացի մեկնարկին էր պարզ, որ Հանրային հեռուստատեսության կազմակերպած ավարտական բանավեճերն այս անգամ բովանդակային հարթության վրա չեն կայանալու։
Անտագոնիստական ռեժիմը, կամպանիայի ֆավորիտների՝ միմյանց ոչնչացնելու գայթակղությունը վերջնականապես զրոյացրել է քաղաքական երկխոսության, բանավեճի, քաղաքական խոսքի ու ծրագրի արժեքը։ Երբ քաղաքական ուժերը միմյանց դիմում են, լավագույն դեպքում, «կապիտուլյանտ» ու «թալանչի» որակումներով, դժվար է պատկերացնել նրանց բանավեճը, քաղաքական դիսկուրսը։
Մյուս կողմից, ընտրական գործընթացի մասնակիցների անբնական առատությունը տեխնիկական բարդություններ առաջացրեց բանավեճի կազմակերպման համար։ Հանրային հեռուստատեսության ընտրած բանաձևը՝ կուսակցություններին ու դրանց դաշինքներին երկփուլանի բանավեճի հրավիրել ըստ քաղաքական ուժերի պետական գրանցման հերթականության, միանշանակ չընդունվեց քաղաքական ուժերի կողմից։
Բանավիճային «սորտավորման» այս տարբերակը քաղաքական ուժերին բաժանեց ըստ քաշային կատեգորիաների։
Հեռուստատեսային բանավեճի առաջին զամբյուղում ընդգրկված էին 13՝ հիմնականում նորաստեղծ կուսակցություններ, որոնցից էլեկտորալ որոշակի շանսեր ունեն(խոսքն ամենևին էլ անցողիկության շեմը հաղթահարելու կարողության մասին չէ, ինչի հնարավորությունն այս ուժերը չունեն) միայն երկուսը՝ «Ազգային-ժողովրդավարական բևեռ» կուսակցությունը և «Շիրինյան-Բաբաջանյան ժողովրդավարների դաշինքը»։
Հանրայինի առաջին բանավեճի 13 մասնակիցներից 8-ը հրավերը բոյկոտել էին ի սկզբանե, «Մեր տունը Հայաստանն է» ցուցակի առաջին համարը՝ Տիգրան Ուրիխանյանը, Հանրայինի տաղավարը լքեց՝ բանավեճի ձևաչափի շուրջ իր անհամաձայնությունը հայտնելուց անմիջապես հետո։
Տաղավարում մնացած չորս ուժերի ներկայացուցիչները՝ «Արդար Հայաստանի», «Վերելքի», Հայաստանի Եվրոպական կուսակցության և «Ազգային-ժողովրդավարական բևեռի» առաջին համարներն, ըստ էության, բանավեճային նյութ չունեին, առնվազն՝ երկու պատճառով։
Այս քաղաքական ուժերն, ըստ էության, որևէ ազդեցություն չունեն ընտրական այս գործընթացի վրա, մյուս կողմից՝ նրանց շատ հարցեր մնացին օդում կախված, որովհետև Երրորդ հանրապետության երեսուն տարիների պատասխանատուներից որևէ մեկը տաղավարում չէր։ Խորհրդանշական է, որ «Արդար Հայաստան» կուսակցության ղեկավար Նորայր Նորիկյանի հարցն ուղղված էր «բացակա» Նիկոլ Փաշինյանին։
Այսօր Հանրային եթերում նախատեսված է երկրորդ բանավեճը՝ «ծանրքաշայինների» մասնակցությամբ, որը, սակայն, դարձյալ բովանդակային չի լինի՝ որոշների բոյկոտի ու բանավիճային ձևաչափի բացակայության հետևանքով։