Նախնական տվյալներով «Շանթ» դաշինքը, որի ցուցակը գլխավորում է Գևորգ Փարսյանը, Կապանում ստացել է 12745 ձայն, իսկ «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցությունը, որի ցուցակը գլխավորում է Դավիթ Դանիելյանը, ստացել է 5268 ձայն։ Շնորհավորում եմ Հայաստանի ազատ քաղաքացիներին։
ՔՊ-ն իր դեմքով պարտվեց Գյումրիում և Մեղրիում
Նիկոլ Փաշինյանի ՔՊ-ն իր դեմքով պարտվեց Գյումրիի ավագանու ընտրություններում՝ հավաքելով 29,56% ու զիջելով Գյումրիի գործող քաղաքապետ սամվել Բալասանյանի կլանի կողմից ձևավորված «Բալասանյան դաշինք» կուսակցությանը, որը հավաքել է 36,59%։ Մոտավորապես նման մի հնարք էլ ՀՀԿ-ն էր կիրառել 2016-ին, կրկին Բալասանյանի դեմքով։
Փաստորեն, նույնիսկ հեղափոխությունը չի փոխել իշխանության բնույթը, որակը։ Կամ գուցե հեղափոխություն չի էլ եղել։
Իհարկե, Բալասանյանին ու նրա կողմնակիցներին դժվար է ընդդիմություն համարելը, սակայն նրանց բարձր ցուցանիշը հետևանք է իշխանությունների հանդեպ գյումրեցիների ունեցած անվստահությանը։ Եթե նույնիսկ Բալասանյանի կուսակցությունը ՔՊ-ի հետ կոալիցիա ձևավորի՝ վերջինիս զիջելով քաղաքապետի պաշտոնը, դրանից Գյումրիում ՔՊ պարտության հետևանքները չեն չեզոքանում։
Ի դեպ, Մեղրի խոշորացված համայնքում ՔՊ-ն նույնպես պարտություն է կրել, այստեղ էլ հաղթանակ է տարել Արամ Սարգսյանի «Հանրապետություն» կուսակցությունը, որին դժվար է ընդդիմադիր համարել, սակայն չի կարելի նաև նույնացնել իշխանության հետ։
Իշխանության ջախջախումը Գորիսում
Առուշ Առուշանյանի կալանքի տակ գտնվելը, արհեստածին թվացող պատրվակով հենց ընտրության օրը նրա ղեկավարած դաշինքի կենտրոնական գրասենյակի պաշարումը ոստիկանության կողմից ու գործող քաղաքապետի ընտրական թիմի գործունեությունը կաթվածահար անելը՝ չխանգարեցին, որ «Առուշ Առուշանյան» դաշինքը պարզապես ջախջախի ՔՊ-ին ու նրա քաղաքապետի թեկնածուին։
Գորիսն ապտակեց Փաշինյանին
Առուշ Առուշանյանի օգտին քվեարկել է 6250 ընտրող, «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության թեկնածու Վլադիմիր Աբունցի օգտին է քվեարկել 3590 ընտրող։
Սա հետևանք է «չագուչի», որով ամիսներ շարունակ Փաշինյանը սպառնում է հասարակությանը, մարդկանց, ովքեր իրենից տարբերվող կարծիքներ ունեն։
Գյումրին բոյկոտեց ընտրությունները ու նույնիսկ այդ պարագայում իշխանությունն իր դեմքով՝ ՔՊ-ով պարտվեց։
Գորիսում, նույնիսկ ընտրությունների օրը, իշխանությունը փորձեց ոստիկաններով «օկուպացնել» Գորիսը ու ստացավ համարժեք պատասխան՝ Առուշ Առուշանյանը բանտից հաղթեց իշխանությանը։
Իշխանության կուսակցության համամասնական ցուցակները հաղթանակ տարան Սյունիքի մարզի Տեղ, Տաթև, Տավուշի մարզի Դիլիջան համայնքներում։ Սակայն այդ ընտրություններն՝ իրենց քաղաքական նշանակությամբ, չեն կարող համեմատվել Գյուրմրիի, Գորիսի ընտրությունների հետ ու չեն կարող կոմպեսացնել Փաշինյանի թիմի երեկվա գլոբալ պարտությունը։
Անկարելի է, որ ԱԺ ընտրություններում ընդամենը երկու ամիս առաջ 53 տոկոս հաղթանակ տարած իշխանությունը նման ողորմելի պարտություն կրի Գորիսում ու Գյումրիում։ Սա մասին զգուշացրել էինք, ասել էինք, որ ԱԺ ընտրություններում արձանագրված տոկոսը ոչ թե Փաշինյանի վստահության, այլ նրա հիմնական մրցակցի հակառեյտինգի ցուցիչն է։
Հենց որևէ ընտրությունում ուղղակիորեն չի երևում Նիկոլ Փաշինյանի ու նրա հիմնական «հակառակորդի» կոնտրաստը, իշխանությունը ջախջախվում է՝ ցույց տալով իր, մեղմ ասած, ոչ բարձր վարկանիշը։
Խոշորացված համայնքներից մեծամասնությունում ընտրությունները կանցկացվեն համամասնական ընտրակարգով։ Հոկտեմբերի 17-ին, նոյեմբերի 14-ին, դեկտեմբերի 5-ին Հայաստանի խոշորացված համայնքներում տեղի կունենան Տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրություններ (ՏԻՄ):
Իշխանությունը քաղաքական որոշումը կայացրել է ու, թերևս, գործ ունենք կայացած փաստի հետ՝ չնայած այն հանգամանքին, որ ընդդիմությունը վիճարկում է համայնքների խոշորացման գործընթացն ու, ամենայն հավանականությամբ, դիմելու է ՍԴ։
Վստահաբար՝ Բարձր դատարանը որևէ արմատական փոփոխություն չի անելու և իշխանության պլանը դրվելու է գործողության մեջ։
Համայնքների խոշորացման գործընթացը լրջագույն ռեֆորմ է, որը, կոնկրետ մոդելի վրա հիմնվելուց բացի, պետք է ունենա նաև հանրային կոնսենսուսի բաղադրիչ։
Հեղափոխությամբ իշխանության եկած ու «Ագորաների» մասին անընդհատ թմբկահարող Նիկոլ Փաշինյանին այս գործոնը բացարձակապես չի հետաքրքրում․ համայնքների խոշորացման գործընթացը տեղի ունեցավ հանրության կարծիքն անտեսելով, ավտորիտար մեթոդներով։
Խնդիրը շատ պարզ է՝ իշխանությունը մտադիր է մարզային, ռեգիոնալ մակարդակներում հին էլիտաներին փոխարինել իրեն հաճո, այսպես ասած՝ «հեղափոխական» էլիտաներով։
Մի խոսքով՝ Նիկոլ Փաշինյանը մտադիր է մոնոպոլացնել ՏԻՄ-երը՝ այն բանից հետո, երբ նա ամբողջովին վերահսկում է օրենսդիր և գործադիր իշխանությունները ու գրեթե ծնկի է բերել դատական համակարգը։
Որպես կուսակցության ղեկավար՝ արդյունավետ եմ համարում ընդդիմության ակտիվ մասնակցությունը ՏԻՄ ընտրություններին։ Իդեալական տարբերակն այն է, որ մի շարք համայնքներում ընդդիմադիր ուժերն ունենան կոնսոլիդացված համամասնական ցուցակներ, նվազագույնը՝ կոնսոլիդացվեն այն կուսակցության/ դաշինքի ու նրա թեկնածուի շուրջ, որն անցողիկության մեծ շանսեր ունի։
Ընդդիմությունը պետք է ձգտի հաղթանակի՝ իշխանության ավտորիտար նկրտումները կանխելու նպատակով կամ գոնե պետք է ակտիվ մասնակցությամբ փոշիացնի իշխանության ռեսուրսները, որը, մեծ հաշվով, հանգեցնելու է գործող իշխանության ինստիտուցիոնալ ճգնաժամին։
Հենց այս նպատակադրմամբ էլ՝ «Դեմոկրատական այլընտրանք» կուսակցությունն որոշել է մասնակցել դեկտեմբերի 5-ին նշանակված Նոր Հաճնի խոշորացված համայնքի ընտրություններին։ Կուսակցության կամ նրա առանցքով ձևավորված դաշինքի համամասնական ցուցակը ղեկավարելու եմ ես՝ ակնկալիքով, որ այս համայնքում լինելու եմ ընդդիմության միասնական թեկնածուն։
Հունիսի 20-ի ԱԺ արտահերթ ընտրություններին մասնակցելու նպատակով Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողով գրանցման համար փաստաթղթեր է ներկայացրել 23 կուսակցություն և կուսակցությունների 4 դաշինք։
Ընտրական գործընթացի մասնակիցների նման առատությունը որևէ բանական բացատրություն չունի, եթե հաշվի առնենք այն հանգամանքը, որ նախորդ երկու ընտրություններին մասնակցել են համապատասխանաբար 9 և 11 կուսակցություններ կամ դրանց դաշինքներ։
Այսօր էլ անցողիկության շեմը հաղթահարելու շանս ունեն 4-6 կուսակցություններ ու դաշինքներ և այս համատեքստում ընտրական գործընթացի մասնակիցների նման առատությունը, բնականաբար, ունի ոչ միայն քաղաքական մոտիվներ։
Սակայն հիմնական խնդիրը ոչ թե ընտրական գործընթացի մասնակիցների առատությունն է, այլ հին բարքերի, մերժված երևույթների վերակենդանացման վտանգը։
Այսօր ունենք մի իշխանություն, որը ձախողվել է բոլոր ոլորտներում, սակայն ունի վերարտադրվելու անհագ, հիվանդագին մոլուցք, այդ թվում՝ օտար օրակարգեր սպասարկելու գնով։
Ընդդիմադիր դաշտը մոնոպոլացվել է հին համակարգի հետ ասոցացվող ուժերի կողմից, որոնք ահռելի ֆինանսական, մեդիա ռեսուրսների միջոցով «խաղից դուրս» են թողում դեմոկրատական ուղղվածություն ունեցող նորաստեղծ ու հին կուսակցություններին։
Իհարկե, վերջիններս էլ ունեն պատասխանատվության իրենց բաժինը․ նրանք չկարողացան ընտրական փուլում ձևավորել դեմոկրատական լայն կոնսոլիդացիա, որն ունակ կլիներ հասարակությանը վերադարձնել բովանդակային ընտրության հնարավորությունը՝ ժողովրդին թողելով պատանդ «ներկայի» ու «նախկինի» գզվռտոցում։
Եվ վերջապես՝ խոշոր կապիտալը պարզապես «գրոհել» է ընտրացուցակները, ինչն էլ, իր հերթին, բերելու է կրիմինալի ակտիվացմանը։
Այս ամենի հանրագումարում ցավով արձանագրում ենք, որ հունիսի 20-ի ընտրություններն ավելի են խորացնելու հայաստանյան ճգնաժամը՝ դրա հանգուցալուծումը դարձնելով անկանխատեսելի։
Նախագահ Արմեն Սարգսյանը երեկ հրամանագիր է ստորագրել Ազգային ժողովի արտահերթ ընտրություն նշանակելու մասին։
«Հիմք ընդունելով Սահմանադրության 92-րդ և 93-րդ հոդվածների պահանջները և հաշվի առնելով Սահմանադրության 149-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն Ազգային ժողովի՝ իրավունքի ուժով արձակումը.
Այսպիսով՝ բոլոր հոռետեսների կանխատեսումներն ի դերև եղան ու հունիսի 20-ին երկրում տեղի են ունենալու արտահերթ ընտրություններ։
Այլ խնդիր է, որ լավատեսական չեն կանխատեսումները, թե արդյո՞ք այդ ընտրություններով հնարավոր կլինի հաղթահարել քաղաքական ճգնաժամը, թե՞ հունիսի 20-ին հաջորդելու է նոր՝ ավելի բազմաշերտ ճգնաժամ։
Ընտրական գործընթացն ուղեկցվելու է վարչական, ֆինանսական ռեսուրսների տոտալ գործադրմամբ, «նախկինների» ու «ներկաների» կոշտ հակադրությամբ, ինչը ռիսկեր է ծնում, որ ընտրությունների որակը հետու է լինելու բավարար լինելուց, իսկ դրանց արդյունքները կոնսենսուսային չեն լինելու հասարակության համար՝ ավելի խորացնելով բաժանարար գծերը։
Նիկոլ Փաշինյանի թիմն անցած երեք տարիներին ձախողել է հեղափոխության օրակարգը, սակայն հետամուտ է մեխանիկական վերարտադրության՝ առանց կրեատիվ լուծումների։ Իշխանության պահպանման այս մոլուցքը կարող է նոր ցնցումների պատճառ դառնալ, որովհետև գոնե ակնհայտ է այն իրողությունը, որ այսօր քաղաքական որևէ ուժ ի վիճակի չէ հավակնել «50%+1» քվեների։
Մյուս կողմից, անսքող ռևանշիստական ու անտագոնիստական են երկրորդ ու երրորդ նախագահների շուրջ ձևավորված «Հայաստան» ու «Պատիվ ունեմ» դաշինքների օրակարգերը։ Սա նույնպես բացարձակ չի նպաստում քաղաքական ճգնաժամի հաղթահարմանը։
Տեսական հարթության վրա «սև-սպիտակի» հակադրությունից դուրս է գործում ֆավորիտներից միայն Գագիկ Ծառուկյանի ԲՀԿ-ն, որն իրապես կարող է հաջողել, եթե հանրությանը ներկայանա քաղաքական ուժեղ թիմով ու քաղաքական նոր բովանդակությամբ։
Ինչևէ, ընտրական գործընթացը նոր է մեկնարկում և ուշադիր հետևենք զարգացումներին՝ սպասելով անակնկալների։
Դատելով իշխանության ճամբարից հնչող հռետորաբանությունից՝ Նիկոլ Փաշինյանի թիմը մտադիր է խորհրդարանական առաջիկա ընտրություններում գրանցել 50+1 ցուցանիշ։
Ցանկացած ուժ ձգտում է միանձնյա իշխանության կամ դրա վերարտադրության, այստեղ, անշուշտ, զարմանալի ու անբնական ոչինչ չկա։
Ամբողջ խնդիրն այն է, սակայն, որ նույնիսկ անզեն աչքով տեսանելի է, որ այսօրվա Հայաստանում իշխանության հավակնորդ որևէ առանցքային քաղաքական ուժ չի կարող քվեների կեսից ավելի ստանալ ու միանձնյա կառավարություն ձևավորել, եթե տեղի ունենան օրինական ընտրություններ։ Այլ խոսքով՝ «50+1»-ն այլևս դառնալու է ընտրությունների կեղծման լակմուսի թուղթ, ընդ որում՝ անկախ այն հանգամանքից, թե քաղաքական ուժերից որ մեկի ակտիվում կգրանցվի այդ ցուցանիշը։
Նույնքան ակնհայտ է, որ այսօրվա իրականությունը միանգամայն տարբեր է 2018-ի իրավիճակից։ Պանդեմիան, բայց հատկապես պատերազմը «ջրել» են ոչ միայն հեղափոխության էյֆորիան, այլ նաև դրա օրակարգը, ջրի երես են հանել գործող կառավարության, վարչապետի անկարողությունը, կառավարման տկարությունը, դիլետանտիզմը։
Այս ամենը չի կարող չազդել վարկանիշների վրա։
Եթե անգամ Նիկոլ Փաշինյանն ու նրա թիմը ընտրական գործընթացի առաջատարներն են, ապա վստահության նրանց ցուցիչը չի ձգում այն կետին, որպեսզի հնարավոր լինի հասնել մոնոլիտ կառավարության ձևավորմանը, հետհեղափոխական էյֆորիկ ստատուս-քվոյի վերականգմանը։ Սա աքսիոմ է, մանավանդ, որ Նիկոլ Փաշինյանն ամենևին էլ չի ընդլայնել հեղափոխության օրակարգի քաղաքական և ինստիտուցիոնալ հիմքերը ու հասարակությանը ներկայանում է նույն լուզեր թիմով, ծեծված կարգախոսներով։
2018-ից մնացել է միայն Փաշինյանի մանիպուլյատիվ հռետորաբանությունը, որին, սակայն, հասարակության մի զգալի մասն այլևս չի հավատում։
Եթե իշխանությունն առաջնորդվի «50+1»-ի խոտոր մտայնությամբ, ապա թաղելու է իր վերջին բրենդը՝ ժողովրդավարությունը, ու այլևս անշրջելի է դարձնելու քաղաքական ճգնաժամը, որը ցավալիորեն հանգուցալուծվելու է ոչ թե տեղամասերում այլ՝ փողոցներում։
Անկարան ողջունում է Հայաստանում արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների վերաբերյալ որոշումը։ Թուրքիան հուսով է, որ Երևանը հավատարիմ կմնա Լեռնային Ղարաբաղի վերաբերյալ համաձայնագրին: Այս մասին РИА Новости-ի հետ զրույցում ասել է Թուրքիայի խորհրդարանի միջազգային հարցերով հանձնաժողովի նախագահի տեղակալ Ահմեդ Բերաթ Չոնքարը:
«Մենք ճիշտ ենք համարում, երբ ընտրություններն անցկացվում են ազատորեն, և իշխանությունը փոխվում է ըստ ժողովրդի կամքի: Ինչպես գիտեք, Թուրքիայում հեղաշրջումներ են եղել, վերջին փորձը եղել է 2016-ի հուլիսին: Կառավարությունների բռնի փոփոխությունը երկիրը հետագայում ներքաշում է քաոսի մեջ և լարվածություն ստեղծում ամբողջ տարածաշրջանում: Հայաստանում ժողովրդավարական խորհրդարանական ընտրությունների անցկացումը ճիշտ ուղի է», – ասել է Ահմեդ Բերաթ Չոնքարը:
«Հայրենիքի փրկության շարժման» անդամ ԲՀԿ-ն կարևոր առաքելություն ունեցավ արտահերթ ընտրությունների կայացման շուրջ կոնսենսուս ձևավորելու հարցում, համենայն դեպս, Նիկոլ Փաշինյանն ընտրությունների օրը հայտարարեց Գագիկ Ծառուկյանի հետ ունեցած հանդիպումից անմիջապես հետո։
Դեռ չէր չորացել Փաշինյանի հայտարարության թանաքը, Արթուր Վանեցյանի «Հայրենիք» կուսակցությունը հայտարարեց, թե մասնակցելու է արտահերթ ընտրություններին։ «Փրկիչների» ձևաչափի փաստացի մասնակից երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը դեռ շաբաթներ առաջ էր հայտարարել, թե մասնակցելու է արտահերթ ընտրություններին, եթե դրանք, այնուամենայնիվ, նշանակվեն։
Արձանագրենք՝ այս ուժերն ու գործիչները ռացիոնալ վարքագիծ են դրսևորել, սակայն հարց է առաջանում, թե նրանք ինչո՞ւ են շարունակում մնալ «Հայրենիքի փրկության շարժման» մեջ, որը քանիցս հայտարարել է, թե Փաշինյանի վարչապետությամբ արտահերթ ընտրությունների չի մասնակցելու։
Ավելի ճիշտ է հնչում այլ հարցադրում՝ այլևս ի՞նչ է անելու ամբողջովին սպառված շարժումը, եթե դրա առանցքային դերակատարներն այլևս նախապատրաստվում են ընտրությունների, ո՞ւմ է ներկայացնում Վազգեն Մանուկյանը, որն այլևս «վարչապետի միասնական թեկնածու» է, թերևս, միայն իր նեղ շրջապատում։ Այդ «նեղ շրջապատն» ունի՞ ռևանշիստական օրակարգ գեներացնելու և ընտրությունները հարամելու ռեսուրս, թե՞ արտահերթ ընտրությունների օրվա հայտարարումն այլևս մարգինալացրել է ռևանշիստական օրակարգը։
Ուզում ենք հավատալ երկրորդ տարբերակին ու Վազգեն Մանուկյանի ողջամտությանը․ եկել է նրա տուն գնալու ժամանակը։