Իշխանություն

Այսօր ԱԺ-ում տեղի ունեցող իրադարձություններն ինդիկատորային են, որոնք հեռուն գնացող հետևություններ անելու հնարավորություն են տալիս։
ԱԺ-ն աշխատանքային ողջ օրվա ընթացքում չկարողացավ ընտրել ԱԺ երրորդ փոխնախագահին, որը սահմանադրորեն պատկանում է ընդդիմությանը։
Իշխան Սաղաթելյանը երկու անգամ չընտրվեց խորհրդարանի փոխխոսնակի պաշտոնում՝ ստանալով 53 և 49 ձայներ։
Վաղն առավոտյան ՀՅԴ Հայաստանի ԳՄ ներկայացուցիչը, երրորդ փորձով, ըստ ամենայնի, կընտրվի ԱԺ փոխնախագահ։
Սակայն դա չէ խնդիրը։
Խորհրդարանական անցուդարձի այսօրվա դրվագը բացահայտում է այս ԱԺ-ի քաղաքական, բարոյական նկարագիրը։
«Հայաստան» դաշինքի բարձրացրած աղմուկը մեծ է, բայց խորհրդարանական հիմնական ընդդիմադիր ուժի մոտ բացակայում է կոնցեպտուալ մոտեցումը, սկզբունքայնությունը։
Օրինակ, հասկանալի չէ՝ եթե «Հայաստան» դաշինքը պաշտոնների խնդիրը չի կարևորում, ապա ինչո՞ւ փոխնախագահի պաշտոնի համար չառաջադրեց իր կալանավորված պատգամավորներից մեկի թեկնածությունը՝ դրանով իսկ ՔՊ-ին զրկելով մանևրելու հնարավորությունից։ Նույն հետևողականությամբ, մի քանի անգամ առաջադրեիք, դիցուք, Մխիթար Զաքարյանի թեկնածությունը ու ստիպեիք, որ խորհրդարանական մեծամասնությունն, ի վերջո, ընտրեր նրան՝ խորհրդարանական ճգնաժամից խուսափելու համար։ Այդ քայլով զորեղ աջակցություն հայտնած կլինեիք Զաքարյանին, միևնույն ժամանակ՝ սկզբունքային քաղաքական ուժի իմիջ ձեռք կբերեիք։
Մեծ իմաստով՝ «Հայաստան» դաշինքը սկզբունքային քաղաքական ուժ կլիներ, եթե ԱԺ աշխատանքներին չմասնակցեր՝ մինչև վերականգնված չլինեին իր երկու կալանավորված պատգամավորների իրավունքները։
Հիմա գանք խորհրդարանական մեծամասնությանը։
Մանր ժուլիկությունը, մանիպուլյացիան, քինախնդրությունը այս իշխանության, նրա մեծամասնության վարքագծի անքակտելի մասն են։ Անիմաստ է այս մարդկանցից այլ բան ակնկալելը, հավանաբար, Նիկոլ Փաշինյանին ու նրա թիմին ոչ թե արդյունավետ կառավարումն է հուզում, այլ, ասենք, Սաղաթելյանին ու «Հայաստան» դաշինքին նվաստացնելու «հաճույքը»։
Եթե չլինեն նախկինները, Նիկոլ Փաշինյանն ու նրա թիմը ունեն զրո ասելիք։ Եթե չլինեն Փաշինյանն ու «քայլողները», զրո ասելիք ունեն Ռոբերտ Քոչարյանի ու Սերժ Սարգսյանի թիմերը։
Սակայն ունենք այն, ինչ ունենք․ այսօրվա խորհրդարանը կազմված է հենց այս երեք ուժերից՝ համապարփակ ճգնաժամի խորհրդանիշներից։ Թշնամուս անգամ չէի ցանկանա նման խորհրդարան։

Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը «Ազատություն» ռադիոկայանին տված երեկվա հարցազրույցում ԱԳ նախկին նախարար Արա Այվազյանին մեղադրել էր գերիներին վերադարձնելու հարցը տորպեդահարելու, ստելու մեջ:
«Այվազյանը, լինելով պաշտոնյա, մեր գործընկերներին ասում էր, որ մենք չունենք ականապատ դաշտերի այն քարտեզները, որոնք արդեն փոխանցել ենք: Երբ Այվազյանը հրաժարական տվեց, հնարավորություն ստեղծվեց լուծել այս հարցը: Նա ոչ միայն ստում էր, այլև տորպեդահարում էր», – ասել էր Գրիգորյանը:
Հայաստանի պաշտոնաթող արտգործնախարար Արա Այվազյանը NEWS.am-ի խնդրանքին ի պատասխան չի մեկնաբանել Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանի հայտարարությունները՝ միաժամանակ դրանք որակելով «անհեթեթ զրպարտություններ»:
Նիկոլ Փաշինյանի թիմի ներկա և նախկին պաշտոնյաների հեռակա մեղադրանքների բովանդակությանն անդրադառնալ չենք ցանկանում՝ վստահ լինելով, որ ժամանակն է ամենամեծ դատավորը, որն, ի վերջո, ամեն բան դնելու է իր տեղը՝ պատմության համար արձանագրելով իշխանության հավաքական ու նրա յուրաքանչյուր ներկայացուցչի անհատական պատասխանատվությունը։
Բայց մեկ այլ հանգամանքի մասին լռել չեն կարող։
Մենք մառազմատիկ իրականության մեջ ենք ապրում։ Երբ նոյեմբերի 9-ի եռակողմ խայտառակ հայտարարությունից հետո Արա Այվազյանը ԱԳ նախարար նշանակվեց, անխտիր բոլորը այս նշանակումը քննադատում էին։
Բայց այն ժամանակ Այվազյանը Փաշինյանի «սրտի նախարարն» էր ու դարձավ «բոբո», երբ սկանդալային հայտարարությամբ հրաժարական տվեց։
Հիմա իշխանությունը` ԱԽ քարտուղարի բերանով ասում է, որ Այվազյանը տապալել է գերիների վերադարձման գործընթացը։
Լավ, այս ինչ անմեղսունակ վիճակ է. փաստորեն այս իշխանությունը, եթե հավատանք ԱԽ քարտուղարին, լուզերների մագնիս է ու «դավաճան» են դառնում նրա պեղած բոլոր կադրերը` Վանեցյան, Գասպարյան, Այվազյան…
Ընդ որում, սկզբում Վանեցյանն, օրինակ, Փաշինյանի ու նրա շրջապատի համար հակակոռուպցիոն պայքարի առաջամարտիկ էր, հետո դարձավ Սերժ Սարգսյանի «տան տղա», Գասպարյանը մի գեներալ էր, որի շուրջ հյուսվում էր Տավուշի հերոսամարտը, հետո դարձավ «նախկիններին» ծառայող «թույլիկ» գեներալ, Այվազյանն էլ «փայլուն» նախարար էր իր պաշտոնանկությունից ընդամենը մեկ շաբաթ առաջ, հետո դարձավ «շարքային սաբոտաժնիկ»։
Փաստորեն՝ այս իշխանությունը «լուզերների», «դավաճանների» մագնիս է, կամ էլ` գործ ունենք վերջացած պոպուլիստների հետ, որոնք պիտակավորում են ցանկացած մեկին, ով որևէ սկզբունք ունի ու այլևս չի ցանկանում մնալ «իզմ»-երից զուրկ անսկզբունքների նավի վրա։

Դժվար է հիշել նման համապարփակ քաղաքական ճգնաժամ, որի ընթացքում անգամ իրավական ակտերը, օրենքները յուրովի են մեկնաբանվում տարբեր իրավաբանների կողմից, տրվում են հակասական գնահատականներ։ Մասնագետների մի մասը պնդում է, որ Գասպարյանն իրավունքի ուժով ազատված է պաշտոնից, մյուսներն առարկում են դրան՝ նշելով այլ ժամկետներ կամ արվում են պնդումներ, որ ԳՇ պետը պաշտոնից ազատվել չի կարող՝ առհասարակ։
Մի կողմից լուրեր են ստացվում, թե իշխանությունը մտադիր է քրգործ հարուցել Գասպարյանի դեմ, մյուս կողմից՝ ԳՇ-ն հայտարարում է, որ «ՀՀ ԶՈՒ գլխավոր շտաբի պետ, գեներալ-գնդապետ Օնիկ Վիկտորի Գասպարյանը մինչև 8-օրյա ժամկետի լրանալը (Նախագահի կողմից Սահմանադրական դատարան դիմելուց հետո սկսում են գործել այլ ժամկետներ) շարունակում է իր ծառայությունը հայրենիքին և ժողովրդին, հանդիսանում է Զինված ուժերի բարձրագույն զինվորական հրամանատարը»։
Մեզ հաճախ մեղադրում են, թե ինչո՞ւ ենք ԳՇ պետ Օնիկ Գասպարյանի ու մյուսների հայտարարությունը կապում հարթակային ընդդիմության կամ «նախկինների» հետ։
Մենք չենք կապում, մենք ընդամենն արձանագրում ենք փաստերը, իսկ դրանից յուրաքանչյուր ողջամիտ մարդ կարող է կատարել իր հետևությունները։
Նախ, հանրահավաքում Նիկոլ Փաշինյանն է հայտարարել, թե Օնիկ Գասպարյանը կատարել է նախկին նախագահ Սերժ Սարգսյանի հրահանգը, ապա Վատիկանում Հայաստանի նախկին դեսպան Միքայել Մինասյանը տեղեկություն տարածեց, որ գաղտնալսվել է մեկ ամիս առաջ տեղի ունեցած Սերժ Սարգսյան-Օնիկ Գասպարյան զրույցը և առաջիկա օրերին իշխանությունը կհրապարակի այն, ԳՇ շուրջ ստեղծված իրավիճակի համատեքստում:
Ավելին, իրավիճակին ավելի մեծ ինտրիգ հաղորդեց հենց Սերժ Սարգսյանի գրասենյակը․ «Լրատվամիջոցներից ստացվող հարցումներին ի պատասխան՝ տեղեկացնում ենք, որ ՀՀ երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանն առաջիկայում հրապարակայնորեն կրկին կանդրադառնա մեր հանրությանը հետաքրքրող մի շարք հարցերի»:
Հիմա մե՞նք ենք ԳՇ շուրջ իրադարձությունները կապում «նախկինների» հետ, թե՞ իշխանություններն ու հենց «նախկինները»։ Կարծում եմ՝ այս հարցի պատասխանն էլ է ակնհայտ։
Իսկ առայժմ կանխատեսումներ չանենք ու սպասենք հերթական լարված օրվա զարգացումներին։ Այսօր ժամը 16-ին ընդդիմությունը Բաղրամյան պողոտայում հերթական հանրահավաքն է անցկացնելու, իսկ ոստիկանությունը բարձրաձայնել է դրա ընթացքում սպասվող սադրանքների մասին։ 

Հետպատերազմյան երեք-չորս ամիսներին Հայաստանի գործող իշխանությունն ու հարթակային ընդդիմությունը ցուցաբերեցին աններելի քաղաքական անկյալություն, ինչն, ի վերջո, հանգեցրեց քաղաքական ճգնաժամի նոր որակի, որի արտահայտությունը դարձավ Գլխավոր շաբի երեկվա հայտարարությունը, ինչի պատճառով Հայաստանն այլևս նույնանում է մի երկրի հետ, որտեղ քաղաքական համակարգի սնանկության համատեքստում զինվորականությունը հեղաշրջման նկրտումներ ունի։
Եթե Նիկոլ Փաշինյանը, որը դեկտեմբերի վերջին շրջանառու դարձրեց արտահերթ ընտրությունների օրակարգը, քաղաքական հետևողականություն ցուցաբերեր ու քաղաքական կոնյուկտուրային տուրք չտար, ապա հիմա Հայաստանում որակապես նոր իրավիճակ կլիներ։ Արտահերթ ընտրությունները միակ ելքն են, որոնք թույլ կտան հանգուցալուծել համապարփակ քաղաքական ճգնաժամը, ընդ որում՝ մարգինալացնելով բոլոր այն ուժերին, որոնք մերժում են ընտրությունների ճանապարհով փոփոխությունների հասցնելու ճանապարհը։
Բայց նույնիսկ երեկ Փաշինյանը քաղաքական հստակ դիրքորոշում չհայտնեց ու հրապարակում հավաքված մի քանի հազար մարդկանց արձագանքից ելնելով՝ մի քանի անգամ փոխեց արտահերթ ընտրությունների անցկացման վերաբերյալ իր դիրքորոշումները։ Ի՞նչ է սա, եթե ոչ քաղաքական ադեկվատության պակաս, ո՞ւմ էին պետք երեկվա հանրահավաքն ու երթը, եթե կարելի էր ընդունել ԱԺ արտահերթ նիստ անցկացնելու ընդդիմության առաջարկությունը ու հենց դրա ժամանակ հայտարարել, որ իշխանությունը մտադիր է արտահերթ ընտրություններ անցկացնել։
Կամ, ի՞նչ է անում «փրկիչների» ընդդիմությունը։
Երեք- չորս ամիս տարբեր խուճուճ ձևակերպումներով մերժում է արտահերթ ընտրությունների գաղափարը ու հրապարակ է բերում իշխանությունը «վերցնելու» տարբեր ծրագրեր։ Հիմա էլ Վազգեն Մանուկյանն ասում է, որ Փաշինյանը չի գիտակցում, թե ինչ է նշանակում Գլխավոր շտաբի պահանջը, «սա դատավճիռ է»։ Պատկերացնո՞ւմ եք՝ հարթակային ընդդիմության վարչապետի միասնական թեկնածուին ինչքան է ոգևորել ռազմական հեղաշրջման սցենարը, մանավանդ, որ «դատավճռի» երկրորդ կետով ինքը կարող է դառնալ վարչապետ։
Գործող իշխանության և հարթակային ընդդիմության քաղաքական անմեղսունակությունն ավելի է ընդգծում քաղաքական ճգնաժամի փակուղայնությունը։ Միակ հույսը երկուսին էլ արհամարհող հասարակությունն է ու այն հույսը, որ հնարավոր արտահերթ ընտրություններում ժողովուրդը կկայացնի իր «դատավճիռը»։

 

Ազգային ժողովի նախկին պատգամավոր, Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունում Հայաստանի Հանրապետության առևտրական կցորդ Վարազդատ Կարապետյանը օրերս սկզբունքային որոշում կայացրեց՝ սահմանազատվելով այն իշխանությունից, որը շատերը համարում են կապիտուլյանտական։

«Չեմ փորձի հղումներ անել ինձնից անկախ հանգամանքներին և մեղմել եղածը: Ամենով հանդերձ, դրանք իմ քայլերն են, և ես այդ քայլերիս համար ներողություն եմ խնդրում ինձ վրա հույս դնող և ինձ հավատացող մարդկանցից»,- գրել է Կարապետյանն, որն, անշուշտ, հավաքական տեքստ կարող էր լինել ամբողջ իշխանության համար՝ սկսած Նիկոլ Փաշինյանից, վերջացրած՝ իր մանդատի վրա դողացող պատգամավորով։

Բայց նման տեքստեր այս իշխանությունից պետք չէ ակնկալել, մանավանդ, վստահ ենք՝ Նիկոլ Փաշինյանն ու նրա թիմը չեն էլ գիտակցում ազգային ինչ աղետ են բերել մեր պետության և ժողովրդի գլխին։ Նման պարագայում միամիտ է ենթադրել ողջամիտ որոշումների կայացումը։

Սեփական աթոռին կառչած լինելու հիվանդագին համառությունը բարիկադներ է կառուցում այլևս ոչ միայն իշխանություն-հասարակության հարաբերություններում, այլ նաև իշխանության ներկայացուցիչների շրջապատներում, ընտանիքներում։ Ասում են՝ Շիրակի մարզպետը հրաժարական է տվել, որովհետև նրան այդպիսի որոշում է պարտադրել սեփական ընտանիքը։

Պրոֆեսոր Սուրեն Զոլյանը իր «իմքայլական» պատգամավոր որդուն՝ Միքայել Զոլյանին, թերևս, չի կարողանում համոզել ու հանդես է եկել ֆեսյբուքյան արտառոց գրառումով։

Սուրեն Զոլյանը ֆեյսբուքյան իր էջում գրառում է արել՝ անդրադառնալով Նիկոլ Փաշինյանի՝ 2020 թվականի սեպտեմբերին գրված հոդվածին:

«Լավ, այս դեմքը վաղն իր գժի թուղթը կհանի, և որպես անմեղսունակ պատասխանատվությունից կազատվի։

Բա մենք, որ նման հիմարություններ կարդում ենք Արմենպրեսով, բա աշխարհը, որն Արմենպրեսից է իմանում Հայաստանի իրադարձություններից։

Ապուշը իրոք ունի սխալվելու իրավունք։ Դրա համար էլ վտանգ ներկայացնող ապուշներին մեկուսացնում են, որ իրենց սխալվելու իրավունքը ուրիշների գլխին պատուհաս չդառնա։

Եթե ազգը չի դիմադրում, պատրաստվենք նոր սխալներ կուլ տալուն։ Այս արարածը անկեղծ ասում է՝ ինձնից ոչ մի ճիշտ բան մի սպասեք։

Իսկապես, անմեղսունակից միայն իրենից ավելի անմեղսունակը կարող է սպասելիքներ ունենալ»,- գրել է Զոլյանը։

Կարդում ես ու չես հասկանում՝ Զոլյանը հասարակությա՞նն է ահազանգում «գժի թղթի» հետևանքների համար, թե՞ որդուն կամ գուցե ալիբի է ստեղծում որդու համար՝ նրան ներկայացնելով որպես քաղաքական անմեղսունակության զոհ։

 

 

Տեղեկություններ կան, որ որոշ գործատուներ աշխատողներին պարտադրում են մասնակցել հանրահավաքներին, օրերս հայտնել է Ոստիկանությունն՝ ընդգծելով՝ նման պարտադրանքը մարդու և քաղաքացու սահմանադրական իրավունքների ու ազատությունների դեմ ուղղված հանցագործություն է։

Նման տեքստով հաղորդագրություն ոստիկանությունը տարածում էր, թերևս, 2000-ականներին՝ համակցելով ավտորիտար կառավարման և իշխանություն-ընդդիմություն ռեսուրսային պայքարի «բարի» ավանդույթները։

Ներքաղաքական հակադրության երկու բևեռներից հնչում են անտագոնիստական հայտարարություններ, որոնք, իհարկե, բացահայտում են միայն էսկալացիայի, այսպես կոչված, այսբերգը։

«Հայրենիքի փրկության շարժման» կուսակցություններից մեկի ղեկավարը փետրվարի 20-ի հանրահավաքին  չափազանց մեծ «պատմականություն» է հաղորդում։ Նա ասում է՝ այդ հանրահավաքը կամ լինելու է շրջադարձային, կամ էլ վերջինն՝ ընդդիմադիր այս ձևաչափով։

Եթե ավելի մատչելի հայերենով ներկայացնենք արտահայտված միտքը, ապա կարող ենք արձանագրել, որ ընդդիմությունը գնում է ռեսուրսային պայքարի տրամաբանությամբ՝ փետրվարի 20-ի համար մոբիլիզացնելով իր ողջ ռեսուրսը։ Նպատակը հեղափոխություն անելն ու փողոցով Նիկոլ Փաշինյանին հեռացնելն է։ Ռեսուրսային պայքարի տրամաբանությունը հուշում է, որ եթե այդ նպատակն իրականություն չդառնա, ապա «տուն» է գնալու այս ընդդիմությունը։ Համենայն դեպս, «կենաց-մահու» տրամաբանությունը միջանկյալ լուծումներ, հնարավոր կոմպրոմիսներ չի ենթադրում։

Միևնույն ժամանակ, միայն հաջողությունը կարող է կենսունակություն հաղորդել այսօրվա հարթակային ընդդիմությանը, հակառակ պարագայում՝ այն մնալու է մի կողմից Ռոբերտ Քոչարյան- Սերժ Սարգսյան հակասությունների, մյուս կողմից՝ անարդյունավետ քաղաքականության փլատակների տակ։

Մեծ հաշվով՝ վաղն Ազատության հրապարակում որոշվելու է ոչ թե իշխանության, այլ՝ ընդդիմադիր հայտնի ձևաչափի ճակատագիրը։